1-Süreç nasıl işlemektedir?
Konkordato süreci aşağıdaki grafikte gösterildiği gibi gerçekleşmektedir.
Borçların vadesi geldiği halde ödenememesi ya da ödeyememe tehlikesi altında olan borçlu, borçlara ilişkin yeni vade belirlenmesi yahut borçlardan tenzilat yapılması talebi ile Asliye Ticaret Mahkemelerine dilekçe ile konkordato talebinde bulunabilir. Yine iflas talebinde bulunabilecek her bir alacaklı da gerekçeli dilekçe ile borçlu için konkordato talebinde bulunabilir. Haklarında konkordato kararı verilebilecek olanlar; şahıs firmaları, sermaye şirketleri, kooperatifler, dernekler, vakıflar, alacaklılar ve gerçek kişilerdir.
2- Başvuru yapılacak mahkeme hangisidir?
-Borçlu iflasa tabi ise İcra İflas Kanunu’nun 154. maddesinin birinci ve ikinci fıkrası ile belirlenen Asliye Ticaret Mahkemeleri,
– İflasa tabi değilse borçlunun yerleşim yerindeki Asliye Ticaret Mahkemeleridir.
3- Başvuru dilekçesinin ekinde yer alması gereken belgeler nelerdir?
a-Konkordato Ön Projesi:
Projede borçların hangi oranda veya vadede ödeneceği, ödemelerin yapılması için borçlunun mevcut mallarının satılıp satılmayacağı, borçlunun faaliyetine devam edebilmesi ve alacaklılara ödemelerini yapabilmesi için gerekli malî kaynağın nasıl sağlanacağı vb. hususlarına yer verilir.
b-Mal Varlığını Gösterir Belgeler:
Bunlar kanuni defterler, bilanço ve gelir tabloları, nakit akım tablosu, envanter defteri vb. belgelerdir.
c- Alacaklara İlişkin Tablo:
Borçlunun alacaklarını, alacakların tutarı ile vadelerini ve imtiyaz durumunu gösteren tablodur.
d- Ödeme Yapılacak Tutarlara İlişkin Dilekçe:
İflas halinde alacaklılara yapılacak ödeme tutarları ile konkordato ilanı halinde yapılacak ödeme tutarlarını gösteren tablo dilekçeye eklenmelidir. Bu tablodan da konkordato ilanı halinde alacaklılara daha fazla ödeme yapılacağı anlaşılmalıdır.
e– Finansal Analiz Raporu:
Yeterli büyüklükteki firmalar için bağımsız denetim kuruluşu tarafından hazırlanan ve konkordato ön projesinde yer alan teklifin gerçekleşmesinin kuvvetle muhtemel olduğunu gösteren Finansal Analiz Raporları dilekçeye eklenmelidir.
Talep edilen mali tablolar en geç ibrazından 45 gün önce hazırlanmış olmalıdır. Gereklilik halinde komiser veya mahkeme ilave bilgi ve belge talep edilebilir.
4- Geçici mühlet nedir? Bu süre zarfında neler yapılır?
Başvurunun eksiksiz yapılması durumunda 3 aylık geçici mühlet verilmekte, ayrıca ihtiyaç halinde komiser veya borçlunun talebi üzerine mahkeme geçici mühleti 2 ay daha uzatabilmektedir.
Geçici mühlet kararı ile birlikte borçlunun mal varlığının korunmasına yönelik gerekli tüm tedbirler alınmakta, ticaret sicili gazetesinde ve Basın-İlan Kurumunun portalında ilân olunmakta ve derhâl tapu müdürlüğüne, ticaret sicili müdürlüğüne, vergi dairesine, gümrük ve posta idarelerine, Türkiye Bankalar Birliğine, Türkiye Katılım Bankaları Birliğine, mahallî ticaret odalarına, sanayi odalarına, taşınır kıymet borsalarına, Sermaye Piyasası Kuruluna ve diğer lazım gelen yerlere bildirimde bulunulmaktadır. Ayrıca, Mahkemece konkordatonun başarıya ulaşmasının mümkün olup olmadığının yakından incelenmesi amacıyla geçici konkordato komiseri atanmaktadır (sayı 3’e kadar çıkabilmekte ve bir komiser aynı anda en fazla 5 ayrı yerde görevlendirilmekte).
Geçici mühlet ve mühletin uzatılması kararlarına karşı kanun yoluna başvurulamamaktadır.
5-Konkordatonun tasdik şartları ve mahiyeti nedir?
Konkordato projesinin tasdiki aşağıdaki şartların gerçekleşmesine bağlıdır,
-Adi konkordatoda teklif edilen tutarın, borçlunun iflâsı hâlinde alacaklıların eline geçebilecek muhtemel miktardan fazla olacağının anlaşılması; malvarlığının terki suretiyle konkordatoda paraya çevirme hâlinde elde edilen hasılat veya üçüncü kişi tarafından teklif edilen tutarın iflâs yoluyla tasfiye hâlinde elde edilebilecek bedelden fazla olacağının anlaşılması,
-Teklif edilen tutarın borçlunun kaynakları ile orantılı olması,
-Konkordato projesinin kanunda öngörülen çoğunlukla kabul edilmiş bulunması,
-Konkordatonun tasdikinin gerektirdiği yargılama giderleri ile konkordatonun tasdiki durumunda alacaklılara ödenmesi kararlaştırılan para üzerinden alınması gereken harcın, tasdik kararından önce, borçlu tarafından mahkeme veznesine depo edilmiş olması.
Mahkeme konkordato projesini yetersiz bulursa kendiliğinden veya talep üzerine gerekli gördüğü düzeltmenin yapılmasını isteyebilir.
Konkordatonun tasdiki kararında alacaklıların hangi ölçüde alacaklarından vazgeçtiği ve borçlunun borçlarını hangi takvim çerçevesinde ödeyeceği belirtilir. Kararda, tasdik edilen konkordatonun yerine getirilmesini sağlamak için gerekli gözetim, yönetim ve tasfiye tedbirlerini almakla görevli bir kayyım tayin edilebilir. Bu takdirde kayyım, borçlunun işletmesinin durumu ve proje uyarınca borçlarını ödeme kabiliyetini muhafaza edip etmediği konusunda iki ayda bir tasdik kararını veren mahkemeye rapor verir; alacaklılar bu raporu inceleyebilirler. Tasdik kararı mahkemece, ilân olunur ve ilgili yerlere bildirilir. Konkordato, tasdik kararıyla bağlayıcı hâle gelir. Tasdik edilen konkordato projesinde konkordatonun, tasdik kararının kesinleşmesiyle bağlayıcı hâle geleceği de kararlaştırılabilir; bu takdirde mühletin etkileri, kanunda öngörülen istisnalar saklı kalmak kaydıyla konkordatonun bağlayıcı hâle geldiği tarihe kadar devam eder. Bağlayıcı hâle gelen konkordato, konkordato talebinden önce veya komiserin izni olmaksızın mühlet içinde doğan bütün alacaklar için mecburidir.
6-Konkordato kapsamında olmayan borçlar hangileridir?
Konkordato kapsamında olmayan borlar şu şekildedir;
- 206 ncı maddenin birinci sırasında yazılı imtiyazlı alacaklar,
- Rehinli alacaklıların rehnin kıymetini karşılayan miktardaki alacakları
- 6183 sayılı Kanun kapsamındaki amme alacakları
Kredi kurumları tarafından verilen krediler de dahil olmak üzere, mühlet içinde komiserin izniyle akdedilmiş borçlar, adi konkordatoda konkordato şartlarına tabi değildir; malvarlığının terki suretiyle konkordatoda yahut sonraki bir iflâsta masa borcu sayılır. Aynı kural karşı edimin ifasını komiserin izniyle kabul eden borçlunun taraf olduğu sürekli borç ilişkilerindeki karşı edimler için de geçerlidir. Borçlu tarafından alacaklılardan birine konkordato projesinde öngörülenden fazla olarak yapılan vaatler hükümsüzdür.
7- Konkordato komiseri tarafından yapılacak işlemler ve takip edilecek süreçler nelerdir?
Komiser sırası ile aşağıdaki iş ve işlemleri yapar;
7.1-Defter Tutulması ve Rehinli Malların Kıymetinin Takdiri
Konkordato komiseri, borçlunun mevcutlarının deftere kaydını yapar ve aynı zamanda bunların kıymetlerinin takdirini yapar. Takdir edilen mallar arasında rehinli malların bulunması halinde bunlara ilişkin kararını alacaklıların incelemesine hazır bulundurur ve alacaklılar toplantısından önce yazılı olarak rehinli alacaklılara ve borçluya bildirilir. 7 gün içinde mahkemeden kıymet takdirinin yeniden yapılması talebinde bulunulabilir. Kıymet takdiri ilgili lisanslara sahip alanında uzman kişilere yaptırılabilir. Arada önemli bir fark çıkar ve talep de alacaklıda gelmiş ise yapılan masraflar borçludan talep edilir.
7.2-Alacaklıları Alacaklarını Bildirmeye Davet
Alacaklılar, komiser tarafından usulüne uygun olarak yapılacak ilanda, ilan tarihinden itibaren 15 gün içinde alacaklarını bildirmeye davet edilir. Yine bu ilanda, alacaklıların bildirimde bulunmaz iseler ve İlgili bilançolarda da alacaklılar arasında kendilerine yer verilmemişse konkordato müzakerelerine alınmayacakları hususu belirtilir.
7.3-Borçlunun Alacaklarını Beyana Daveti
Komiser, borçluyu iddia olunan alacaklar hakkında açıklamaya davet eder ve alacaklılar tarafından iddia edilen borcun varit olup olmadığını araştırır.
7.4-Alacaklılar Toplantısına Davet
Borçlunun varlığı, alacaklılar ve alacak tutarlarına ilişkin gerekli tespit ve tahkikat aşamaları tamamlandıktan sonra, usulüne uygun olarak yapılacak ikinci bir ilanla alacaklılar, konkordato projesini müzakereye davet edilirler. Toplantı günü en az ilandan 15 gün sonra olmak zorundadır. Toplantıdan en az 7 gün önce de gerekli bilgi ve belgeleri kontrol etme imkânına sahiptirler. Bu husus yapılan ilanda da ayrıca bildirilir.
7.5-Alacaklılar Toplantısı ve Projenin Kabulü
Komiser alacaklılar toplantısına başkanlık eder ve borçlunun durumu hakkında bir rapor verir. Borçlunun da gerekli açıklamaları yapmak üzere toplantıda bulunması mecburidir.
Konkordato projesi kanunda belirlenen kişiler tarafından yapılan oylama ile yine kanunda belirtilen çoğunlukla kabul edilir.
Konkordato projesinin müzakereleri sonucunda oluşturulan konkordato tutanağı, kabul ve ret oylarını içerecek şekilde derhâl imza olunur. Toplantının bitimini takip eden yedi gün içinde gerçekleşen iltihaklar da kabul olunur. Komiser, iltihak süresinin bitmesinden itibaren en geç yedi gün içinde konkordatoya ilişkin bütün belgeleri, konkordato projesinin kabul edilip edilmediğine ve tasdikinin uygun olup olmadığına dair gerekçeli raporunu mahkemeye tevdi eder.
8- Kesin mühlet nedir? Bu süre zarfında neler yapılır?
Kesin mühlet, geçici mühlet içerisinde borçlunun durumunun değerlendirilmesi neticesinde konkordato sürecinin devam etmesi ve nihayete erdirilmesi için verilen kanuni süredir. Geçici mühlet süresi içinde kesin mühlet ilan edilmekte ve ilan edilmeden önce geçici komiser tarafından Rapor hazırlanıp ve mahkemeye sunulmaktadır. Kesin mühlet süresi 1 yıl olmakla birlikte, gerek duyulması durumunda ilave 6 aylık süre verilmekte ayrıca genellikle geçici komiser de komiser olarak atanmaktadır. Geçici mühlete ilişkin ilan süreçleri kesin mühlet kararının ilanında da tekrar edilmektedir.
9- Konkordato komiseri kesin mühlet süresi içerisinde hangi işlemleri yapar?
Komiser kesin mühlet içinde, konkordatonun tasdikine yönelik işlemleri tamamlayarak dosyayı raporuyla birlikte mahkemeye iade eder.
Ayrıca Konkordato Komiseri,
-Konkordato projesinin tamamlanmasına katkıda bulunur,
-Borçlunun faaliyetlerine nezaret eder,
-Mahkemenin istediği konularda ve uygun göreceği sürelerde ara raporlar sunar,
-Alacaklılar kurulunu konkordatonun seyri hakkında düzenli aralıklarla bilgi verir,
-Talepte bulunan diğer alacaklılara konkordatonun seyri ve borçlunun güncel malî durumu hakkında bilgi verir.
Öte yandan komiserin konkordatoya ilişkin işlemleri ile ilgili şikâyetler, asliye ticaret mahkemesi tarafından kesin olarak karara bağlanır.
10- Kesin mühlet içerisinde borçlunun durumu iyileşirse ne olur?
Mükellefin durumunun iyileşmesi durumunda, bu durum komiserce mahkemeye iletmekte, hazırlanan rapora istinaden mahkeme kesin mühleti kaldırarak konkordato talebinin reddine karar verebilmektedir. Mahkeme, kesin mühletin kaldırılmasına karar vermeden önce borçlu ve varsa konkordato talep eden alacaklı ve alacaklılar kurulunu duruşmaya davet eder. Bu karar da, yukarıdaki usuller dahilinde ilgili yerlere bildirilmektedir.
11- Kesin mühlet süresi içerisinde hangi durumlarda borçlunun iflasına karar verilir?
İflâsa tabi borçlular için, kesin mühlet içerisinde aşağıdaki durumların gerçekleşmiş ise komiserin yazılı raporu üzerine mahkeme kesin mühleti kaldırarak konkordato talebinin reddine ve borçlunun iflâsına resen karar verir.
-Borçlunun malvarlığının korunması için iflâsın açılması gerekiyorsa,
-Konkordatonun başarıya ulaşamayacağı anlaşılıyorsa,
-Borçlu, komiserin talimatlarına uymazsa,
-Borca batık olduğu anlaşılan bir sermaye şirketi veya kooperatif, konkordato talebinden feragat ederse.
12- Borçlu iflasa tabi değilse hangi durumlarda kesin mühlet süresi içerisinde konkordato talebi reddedilir?
İflâsa tabi olmayan borçlu bakımından ise, yine kesin mühlet içerisinde aşağıdaki durumların gerçekleşmesi ve komiserin yazılı raporu üzerine mahkeme kesin mühleti kaldırarak konkordato talebinin reddine re’sen karar verir.
-Konkordatonun başarıya ulaşamayacağı anlaşılıyorsa,
-Borçlu, komiserin talimatlarına uymazsa,
13-Konkordatonun alacaklılar bakımından sonuçları nelerdir?
Mühlet içinde,
-Borçlu aleyhine 6183 sayılı Amme Kanuna göre yapılan takipler de dahil olmak üzere hiçbir takip yapılamaz ve evvelce başlamış takipler durur.
-İhtiyatî tedbir ve ihtiyatî haciz kararları uygulanmaz
-Zamanaşımı ve hak düşüren müddetler işlemez.
– Tasdik edilen konkordato projesi aksine hüküm içermediği takdirde mühlet tarihinden itibaren rehinle temin edilmemiş her türlü alacağa faiz işlemesi durur.
-Konkordato mühletinin verilmesinden önce, müstakbel bir alacağın devri sözleşmesi yapılmış ve devredilen alacak konkordato mühletinin verilmesinden sonra doğmuş ise, bu devir hükümsüzdür.
-Konusu para olmayan alacaklar, alacaklı tarafından, ona eşit kıymette para alacağına çevrilerek komisere bildirilir. Şu kadar ki borçlu, komiserin onayıyla taahhüdün aynen ifasını üstlenmekte serbesttir.
14-Konkordatonun alacaklılar bakımından sonuçları nelerdir?
Mühlet sırasında rehinle temin edilmiş alacaklar nedeniyle rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatılabilir veya başlamış olan takiplere devam edilebilir ancak bu takip nedeniyle muhafaza tedbirleri alınamaz ve rehinli malın satışı gerçekleştirilemez.
15- Rehinli alacaklılarla müzakere şartları nedir?
İcra ve İflas Kanununa “Rehinli Alacaklılarla Müzakere ve Borçların Yapılandırılması” başlığıyla yeni bir bölüm eklenmiş olup, rehinli alacaklılarla müzakere şartları aşağıdaki şekilde yeniden hüküm altına alınmıştır.
Adi konkordatoda borçlu, ön projede belirtmek suretiyle, alacaklı lehine rehin tesis edilmiş borçlarının yapılandırılmasını isteyecektir. Komiser, kesin mühlet içinde uygun göreceği zamanda bütün rehinli alacaklıları borçlunun anapara indirimi, faiz indirimi, vadelendirme veya diğer ödeme tekliflerini müzakere etmek üzere tebligat çıkartarak davet eder.
Müzakerede ve müzakereyi takip eden yedi günlük katılma süresi içinde rehinli alacaklıların, alacak miktarı itibarıyla üçte ikiyi aşan çoğunluğu ile bir anlaşma hasıl olursa, komiser, imzalanan anlaşmaları tutanağa bağlar ve rehinli alacaklılarla anlaşma yapıldığını mahkemeye vereceği gerekçeli raporunda ayrı ve bağımsız bir başlık altında belirtir.
Borçlunun tekliflerinin alacak miktarı itibarıyla üçte ikiyi aşan çoğunlukla kabul edilmesi halinde, borçlu ile anlaşamayan rehinli alacaklı, konkordato talep tarihinden itibaren, taraflar arasındaki sözleşmede kararlaştırılan temerrüt öncesi faiz oranı uygulanmak suretiyle, diğer rehinli alacaklılarla yapılan anlaşmalardan en uzun vadelisine tabi olur. Bu husus ve anlaşmaya varılamayan rehinli alacaklılara borçlu tarafından yapılacak ödemelere ilişkin plan, komiser tarafından tutanağa geçirilir ve komiserin mahkemeye tevdi edeceği gerekçeli raporuna da işlenir.
“Rehinli alacaklılarla bir anlaşmaya varılamamışsa, bu husus da komiserin gerekçeli raporunda işlenir.”
Rehinli alacaklılarla bir anlaşmaya varılamamışsa, bu husus da komiserin gerekçeli raporunda işlenir. Mahkeme, rehinli alacaklılarla yapılan anlaşmaları, üçte iki oranına ulaşılıp ulaşılmadığı ve anlaşmaya varılamayan rehinli alacaklılar varsa bunlara uygulanacak ödeme planının şartlara uyup uymadığını kontrol ettikten sonra anlaşmaları ve ödeme planını, konkordatonun tasdikine ilişkin kararına dahil eder.
Ancak, alacaklılar toplantısında borçlunun konkordato projesi kabul edilmez ise, bu madde uyarınca anlaşma yapmış olan rehinli alacaklıların borçluyla akdetmiş bulundukları anlaşmalar ve anlaşma yapmamış olan rehinli alacaklılar için hazırlanmış olan ödeme planı geçerli hâle gelmez.
Yapılan anlaşmaya uygun olarak kendisine karşı ifada bulunulmayan her rehinli alacaklı tasdik kararını veren mahkemeye başvurarak o rehinli alacağa ilişkin anlaşmayı feshettirebilir. Ancak bu fesih sonucunda üçte iki oranının altına düşüldüğü takdirde, borçlunun teklifini kabul etmeyip ödeme planına tabi tutulan rehinli alacaklılar bu planla bağlı olmaktan çıkar, borçlu ile anlaşmış olan rehinli alacaklılar ise anlaşmayı sona erdirebilir.
İflas erteleme bir alternatifi olarak hukuk sistemimize dahil edilen Konkordato müessesesi ile finansal sıkıntı içerisinde bulunan borçlunun iktisadi varlığını devam ettirmesi amaçlanırken aynı zamanda alacaklıların da haklarının korunması ve bu noktada dengenin görevli mahkemece sağlanması amaçlanmıştır. Ancak müessesenin borçlu tarafından kötüye kullanılmamasının için sürecin paydaşlarınca çok yakından takibinin gerekmektedir.
16-Konkordatonun sözleşmeler bakımından sonuçları nelerdir?
Borçlunun faaliyetlerinin devamı için önem arz eden sözleşmelerin tarafları konkordato ilanının;
-Sözleşmeye aykırılık teşkil edeceği,
-Borçların muaccel hale getireceği,
-Sözleşmenin feshine sebep olacağı,
yönünde kendilerini haklı kılacağı yönünde hükümlere sözleşmede yer veremezler, eğer verilmiş ise de bu hükümler geçersizdir.
17-Konkordatonun borçlu bakımından sonuçları nelerdir?
Konkordato sonucunda atanan komiser ya işlerin nezareti ile görevlendirilmekte ya da yönetici olarak atanmaktadır. İşlerin nezareti ile görevlendirilmiş olsa da bazı işlemlerin gerçekleştirilmesi ancak komiserin onayına bağlıdır.
Yine mahkemece kesin mühlet verilmesinden sonra borçlu, mahkemenin izni dışında rehin tesis edemez, takyitte bulunamaz, ivazsız tasarrufta bulunamaz, kefil olamaz, faaliyetlerin devamı için gerekli işletme tesisatının bir kısmını dahi olsa elden devredemez. Aksi haldeki işlemler hükümsüz olacaktır. Mahkeme bu tür işlemler yapmadan önce komisere ve alacaklılar kuruluna görüş sormak zorundadır. Borçlu buna rağmen işlem yapar ya da komiserin ihtarına aykırı davranırsa, borçlunun mal varlığı üzerindeki tasarruf hakkının iptali ve konkordato talebinin reddine ve iflasın açıklanmasına karar verilebilir.
18- Konkordatonun mahkeme tarafından incelenmesi süreci nasıl işler?
Komiserin gerekçeli raporunu ve dosyayı tevdi alan mahkeme, konkordato hakkında karar vermek üzere yargılamaya başlar. Mahkeme, kesin mühlet içinde olabildiğince kısa süre içerisinde karar verir. Karar vermek için tayin olunan duruşma günü de ilân edilir. İtiraz edenlerin, itiraz sebeplerini duruşma gününden en az üç gün önce yazılı olarak bildirmek kaydıyla duruşmada hazır bulunabilecekleri de ilâna yazılır. Konkordato hakkında yapılan yargılamada kesin mühlet içinde bir karar verilemeyeceği anlaşılırsa; mahkeme, gerekli görürse komiserden gerekçeli bir rapor da alarak, karar verilinceye kadar mühlet hükümlerinin devamına karar verebilir. Bu süre altı aydan fazla olamaz.
19- Hangi durumlarda konkordato fesh edilebilir? Fesih türleri nelerdir?
19.1-Konkordatonun Kısmen Feshi:
Kendisine karşı konkordato projesi uyarınca ifada bulunulmayan her alacaklı, konkordato uyarınca kazanmış olduğu yeni hakları muhafaza etmekle birlikte konkordatoyu tasdik eden mahkemeye başvurarak kendisi hakkında konkordatoyu feshettirebilir.
19.2-Konkordatonun Tamamen Feshi:
Her alacaklı, kötü niyetle sakatlanmış konkordatonun feshini tasdik kararını vermiş olan mahkemeden isteyebilir. Konkordatonun tamamen feshi kararı kesinleştiğinde durum ilan edilir ve ilgili yerlere bildirilir.
Konkordato tasdik edilmezse mahkeme, konkordato talebinin reddine karar verir ve bu karar ilân edilerek ilgili yerlere bildirilir. Bu durumda, borçlunun iflâsa tabi borçlulardan olması ve doğrudan doğruya iflâs sebeplerinden birinin mevcut olması hâlinde mahkeme, borçlunun iflâsına resen karar verir.
20-Konkordato sürecinde kanun yollarına başvurulamayacak haller nelerdir?
Aşağıdaki belirtilen hallerin vuku halinde kanun yollarına başvurulamaz;
- Geçici mühlet talebinin kabulü,
- Geçici komiser görevlendirilmesi,
- Geçici mühletin uzatılması ve tedbirlere ilişkin kararlar
Yine kesin mühlet talebinin kabulü ile mühletin kaldırılması talebinin reddine ilişkin kararlara karşı kanun yoluna başvurulamaz.
21-Konkordato kapsamındaki harç ve vergi istisnaları nelerdir?
Tasdik edilen konkordato projesi ile ilgili; yapılacak işlemler Harçlar Kanununa tabi harçlardan; düzenlenecek kağıtlar damga vergisinden, alacaklılar tarafından tahsil edilecek tutarlar Gider Vergileri Kanunu gereği banka ve sigorta muameleleri vergisinden, borçluya kullandırılacak olan krediler Kaynak Kullanımı Destekleme Fonundan, istisnadır. Bu hükümler sadece konkordato projesinde belirtilen işlemler bakımından borçlu ile projedeki alacaklılara özgü olarak uygulanır.
