Kasa Hesabı Dönem Sonu İşlemleri

I.GİRİŞ 

Aralık ayı, hesap dönemi olarak takvim yılını kullanan mükellefler için dönem sonu işlemlerinin yapılarak işletmelerin bir yıllık faaliyetlerinin sonuçlarının muhasebe kayıtlarına yansıtıldığı aydır. Dönem sonu işlemlerinin doğru ve mevzuata uygun olarak yapılmasının, vergi matrahının doğru olarak hesaplanması yönüyle hem şirket hem de devlet açısından, işletme faaliyetleri neticesinde şirketin gerçek durumunun görülebilmesi ve doğru kararlar alınabilmesi açısından şirket yönetimi bakımından büyük önemi vardır.

Kasa hesabının dönem sonu işlemleri yapılırken hangi hususlara dikkat edilmesi gerektiği aşağıda açıklanmıştır.

II.DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

Değerleme İşlemleri

Kasa mevcudu Vergi Usul Kanununun (VUK) 284’üncü maddesi uyarınca itibari değeri ile değerlenir. Örneğin dönem sonunda işletmenin kasasında 100.000 TL bulunuyorsa üzerinde yazılı değer olan 100.000 TL olarak değerlenecek ve şirket bilançosunda bu tutar yer alacaktır.

Yabancı paralar VUK’un 280’inci maddesi gereğince borsa rayici ile değerlenir. Mezkur kanun maddesi uyarınca yabancı paranın borsada rayici yoksa değerlemeye uygulanacak kur Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenir. 130 seri No’lu VUK genel tebliğinde ise Maliye Bakanlığınca kurlar belirlenmediğinde Merkez Bankası döviz alış kürarının esas alınacağı belirtilmiştir.

Örnek:

01.09.2018 tarihinde 1$=6,60 TL kuruyla 100.000 USD alındığını varsayalım. Bu durumda döviz alımında aşağıdaki kayıt yapılacaktır;

31.12.2018 tarihinde 100.000 USD işletme kasasında kalmaya ettiğinde ve Merkez Bankası döviz alış kuru 1$=5,20 olduğunda ise aşağıdaki işlem yapılacaktır.

İşletmenin dönem sonunda 100.02 USD Kasası Hesabının mizanı aşağıdaki gibi olacaktır.

Kasa Envanteri

Dönem sonunda kasada fiilen mevcut olan paralar ile muhasebe kayıtlarında gösterilen paralar karşılaştırılarak varsa aradaki farkların nedenleri araştırılıp gerekli muhasebe kayıtlarının yapılması gerekmektedir.

Örnek:

Dönem sonu geçici mizanında kasada 100.000 TL olarak görünmesine rağmen kasa fiilen sayıldığında 90.000 TL bulunduğu tespit edilmiştir.

Buna göre ilk olarak aşağıdaki kayıt yapılmalıdır;

Gelir Vergisi Kanununun 88’inci maddesinde gider fazlalığından doğanlar hariç sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz hükmüne yer verilmiştir. Söz konusu yasa hükmü gereğince kasa envanteri neticesinde eksik olduğu tespit edilen paralar nedeniyle gider kaydedilen tutar vergi matrahı hesaplanırken gider olarak dikkate alınamaz. Bu nedenle 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabına kaydedilen 10.000 TL verilecek gelir/kurumlar vergisi beyannamesinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

Kasadaki noksanlığın nedeninin daha önce personele verilen 10.000 TL avansın kaydedilmemesinden kaynaklandığı tespit edilmiş olsaydı aşağıdaki muhasebe kaydının yapılması gerekecekti.

Bu durumda kasadaki noksanlığın nedeni tespit edildiği için kasa hesabının fiili ve kaydi durumu birbirine uyumlu hale gelecek ve herhangi bir gelir veya gider kaydı yapılmayacaktır.

Örnek:

Dönem sonu geçici mizanında kasada 100.000 TL olarak görünmesine rağmen kasa fiilen sayıldığında 110.000 TL bulunduğu tespit edilmiştir.

Buna göre ilk olarak aşağıdaki kayıt yapılmalıdır;

Daha sonra kasadaki eksikliğin nedenleri araştırılmalıdır. Örneğimizde kasadaki noksanlığın nedeninin tespit edilemediğini varsaydığımızda yapılacak kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır;

Kasada bulunan fazlalık kaydi olarak düzeltildikten sonra kasadaki fazlalığın nedenleri araştırılmalıdır. Kasadaki fazlalığın nedeni tespit edilemezse aşağıdaki kayıt yapılır.

Kasadaki noksanlıklardan kaynaklanan giderlerin kanunen kabul edilmeyen gider olduğu ve ilgili dönem gelir/kurumlar vergisi matrahına ilave edilmesi gerektiği belirtilmişti. Kasadaki fazlalıktan kaynaklanan gelirler ticari bilanço karının içerisinde yer alarak gelir/kurumlar vergisi matrahına dahil olacaktır. Burada kasa noksanlarından kaynaklı giderler kabul edilmemekte fakat gelirler kabul edilmektedir.

Kasadaki fazlalığın nedeni olarak dönem içerisinde tahsil edilmiş olan 10.000 TL alacağın kaydedilmemesinden kaynaklandığı tespit edilseydi aşağıdaki gibi kayıt yapılacaktı.

31 Aralığa kadar kasadaki noksanlık veya fazlalıkların nedeni tespit edilemeyip ilgili döneme ilişkin gelir/kurumlar vergisi beyannamesi verildikten sonra noksanlık veya fazlalıkların nedeni tespit edilirse ne yapılmalıdır?

Örneğimizde kasadaki noksanlığın nedeninin 2019 Haziran ayında tespit edildiği, personele verilen avansın kaydedilmemesinden kaynaklandığı belirlenseydi bunun 2018 yılı gelir/kurumlar vergisi açısından bir sonucu olacak mıydı? Kasadaki noksanlık 2018 dönem sonunda önce gider yazılıp daha sonra beyannamede KKEG olarak matraha ilave edildiğinden işletmenin ödediği vergiye olumlu veya olumsuz bir etkisi olmayacaktır.

Kasadaki fazlalığın 2018 dönem sonu işlemleri yapılırken nedeni bulunamamış ve gelir yazılmışsa ve bu farkın nedeni 2019 Haziran ayında tespit edilmişse bunun 2018 yılı için ödenen gelir/kurumlar vergisine etkisi ne olacaktır? Örneğimizde nedeni bulunamayan kasa fazlası gelir yazılarak vergi matrahına dahil edilmişti. Kasadaki fazlalığın nedeninin 2019 Haziran ayında ortaklardan alınan paranın kaydedilmemesinden kaynaklandığı tespit edildiğinde mükellef 2018 yılı için fazladan matrah beyan etmiş olacaktır. Bunun için ilgili döneme ilişkin düzeltme beyannamesi verilmesi gerekecektir. Ancak matrah azaltıcı düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda bu durumun mükellefçe haklı bir nedene dayanması ve bunun belgelendirilmesi gerekmektedir aksi takdirde 2002/8 no.lu Vergi Denetimi ve Koordinasyonu İç Genelgesi uyarınca mükellef incelemeye sevk edilecektir. İşletmenin vergi incelemesine sevk edilmemesi için bu durumda olan mükelleflerin durumu belgeleri ile izah ederek düzeltme beyannamesi vermeleri gerekmektedir.

III.SONUÇ

Dönem sonu işlemleri işletmelerin bir yıllık faaliyetlerinin neticesinin muhasebe kayıtlarına yansıtıldığı ve sonuç hesaplarının oluşturularak bilanço ve gelir tablosunun çıkarıldığı işlemler bütünüdür. Dönem sonu işlemlerinde yapılacak hatalar işletme yönetiminin yanlış kararlar almasına neden olabileceği gibi işletmenin vergisel yaptırımlarla karşılaşmasına neden olabilir. İşletmelerin en sık kullandığı hesapların başında kasa hesabı gelmektedir. Bu nedenle kasa hesabının dönem sonu değerlemesinde ve envanterinde hata yapılmaması büyük önem arz etmektedir.